De verplichte boekenlijst

Ik ben van oorsprong een mavoklantje, en voor mijn lijst moest ik vijf boeken lezen. Ik wilde wel al schrijver worden toen ik 15, 16 was, maar dat betekende nog niet dat ik van boeken hield — ik had alleen ontdekt dat ik dat schrijven wel aardig kon. Dus die lijst, voor zover je het een lijst kon noemen, was een bezoeking.

Er stonden geen verplichte boeken op mijn lijst; mijn school ademde in 1985/86 nog lichtjes een jaren 70-vrijheid, en daar kwam bij dat mijn leraar Nederlands geen enkel geloof in zijn mavoleerlingen had. De vwo-ertjes op de scholengemeenschap kregen hopelijk wat meer dwingende liefde van hem, maar meneer Cordes vond het prima als zijn mavokneuzen een Suske en Wiske lazen voor het eindexamen.

Ik weet nog twee boeken die ik op mijn lijst had gezet: Wolf van Gerard Reve (omdat ik dacht dat het over een wolf ging, en wolven vond ik mooie beesten) en De avonturen van Baron von Münchhausen. Nee, dat sloeg inderdaad nergens op. Wat ik ervan heb onthouden is dat ik na het lezen nog steeds niet van boeken hield. Of in ieder geval: dat ik er nog niet van wilde houden.

Als meneer Cordes wél een verplichte boekenlijst had aangehouden, was er misschien een kans geweest dat ik bij een goed boek terechtgekomen was, en dan was er een kans geweest dat ik wat eerder niet verplicht boeken was gaan lezen. Maar waarschijnlijk niet.

Ik denk dat wel of niet boeken lezen bij pubers vooral te maken heeft met schaamte, met ergens wel of niet bij willen horen, omdat alles wat je doet als puber met schaamte te maken heeft. Een vwo-leerling zal veel eerder een boek lezen, ook al hoef je er niet extra intelligent voor te zijn, alleen maar omdat ie tussen andere pubers zitten die ook wel eens een boek zouden kunnen lezen voor hun plezier. Als je op de mavo of lager zit, ben je de lul als je je interesseert in iets dat niet stoer is.

Als je wil dat pubers in alle sociale lagen openlijk boeken lezen, maak dan duidelijk dat je bij het lezen van een boek net zoiets mee kan maken als je meemaakt bij het kijken van een film, maar dan beter. Maar dat gaat je niet lukken.

Wat de echte oplossing zou zijn: maak de puber duidelijk dat de omgeving van de puber niet alles hoeft te weten. Je kan een boek lezen als je in bed ligt en niemand van je stoere vrienden hoeft het te weten. Je kan je eigen wereld hebben. De alledaagse schaamte op de gangen van de middelbare school is misschien onvermijdelijk, maar je hoeft je niet te schamen voor wat er thuis onder je bed ligt.