Miskenning

Bij schrijvers zit jezelf miskend voelen hoog in de top 10 van beroepsziekten. Ik heb er zelf bij vlagen last van, als een chronische aandoening die af en toe de kop opsteekt. Het feit dat je schrijver wilde worden heeft ongetwijfeld te maken met dat miskend voelen; waarom zou je anders een boek vol kunnen tikken en verwachten dat mensen de moeite nemen dat boek helemaal te lezen? Misschien zodat je na het tikken van dat boek kan zeggen: zie je, ze lezen het niet. Of: ze lezen het wel, maar ze begrijpen me niet.

Ik bivakkeerde tot een paar weken geleden nog regelmatig in het zaaltje met bedden waar de ze-lezen-het-nieters af en toe bij moeten komen, maar sinds mijn laatste roman bij De Wereld Draait Door boek van de maand werd, heb ik mijn lidmaatschap op dat zaaltje opgezegd en ik verplaats me nu alleen nog maar, zo heel nu en dan, naar het zaaltje met ze-begrijpen-me-nieters. Meestal ben ik overigens blakend van erkendheid, nu.

Grenzeloze fantasie

Anne Eekhout is een echte schrijver, want ze voelt zich ook miskend. Ze zegt in NRC Handelsblad dat ze de pech heeft dat ze niet autobiografisch schrijft en daardoor niet interessant is voor bepaalde media (DWDD) die boeken een verkoopsucces maken. Ze zegt dat ze juist om haar grenzeloze fantasie aandacht zou moeten krijgen van tv-programma’s.

Ik heb mezelf ook eens zo miskend gevoeld, omdat mijn vorige roman goede besprekingen kreeg, maar opvallend vaak met de aantekening dat de recensent het boek aanvankelijk had laten liggen omdat de achterflap kon doen vermoeden dat ik een autobiografisch gegeven had gebruikt om mijn verhaal te schrijven. Ik was daar behoorlijk pissig over, goeie recensies of niet.

Ik had dus de tegenovergestelde ervaring van Anne Eekhout, en ik tikte er ook opiniestukken over (die niet geplaatst werden; hallo miskenning, mijn oude vriend), maar in al dat soort stukken gongt de persoonlijke pijn door. Lees mij, ik word niet gelezen.

“Pure fictie”

Eekhout geeft een opsomming van wat er bijzonder is aan ‘pure fictie’, zoals zij het noemt, de volledig verzonnen roman, en waarom die verzonnen roman meer aandacht zou moeten krijgen (bij DWDD, bijvoorbeeld, of bij een nog niet bestaand tv-programma waarvan ze het format schetst).

Maar die verzonnen roman krijgt die aandacht al. Mijn eigen boek van de maand: ik heb ‘m helemaal verzonnen. Elke gebeurtenis in die roman heb ik gefantaseerd. Net als een heleboel eerdere boeken van de maand ‘pure fictie’ zijn: Godin, Held van Gustaaf Peek bijvoorbeeld, of De onderwaterzwemmer van Thomese.

Het thema

Maar het thema dat in mijn laatste boek zit, is vergelijkbaar met dat in mijn vorige romans, die wel autobiografisch geïnspireerd waren. En ik ben er vrij zeker van dat Eekhouts thema in haar eerste en tweede boek vergelijkbaar is, zelfs als ze nu zal zeggen dat het niet zo is. Net zoals Gustaaf Peek in zijn heel erg uiteenlopende romans (qua onderwerp) steeds over hetzelfde schrijft.

Schrijvers gaan niet zomaar schrijven, namelijk. Ze denken misschien dat ze schrijven ontdekken doordat het ze lukt op een leuke manier woorden achter elkaar te zetten, en hup, laat ik dan maar een boek schrijven, maar er zit een waarde in die woorden, een waarheid die geldt voor de schrijver, en die waarheid moet uitgedragen worden — dat is schrijven.

Beproevingen

“Je hoeft geen beproevingen te hebben doorstaan om een heel goede schrijver te zijn, maar het maakt je wel heel wat makkelijker te promoten,” schrijft Anne Eekhout.

Als Anne van zichzelf vindt dat ze een heel goede schrijver is, dan wil ik dat graag geloven; haar palmares bewijzen het. Maar als ze van zichzelf vindt dat ze geen beproevingen heeft doorstaan, dan geloof ik alleen dat zij dat gelooft, maar ik geloof het niet. Ieder mens doorstaat beproevingen. Hoe dan ook. Klein en groot, en al die beproevingen, hoe klein ook, hoe groot ook, hebben een uitwerking. Een van de mogelijke uitwerkingen: de noodzaak (daar is ie) tot schrijven.

En dat daar dan ‘pure fictie’ uitkomt of een verhaal met autobiografische elementen: dat doet er niet toe. Alle literatuur zegt iets over de schrijver, dus alle literatuur is autobiografisch. Anne Eekhout gaat op een gegeven moment zien waar ze altijd over schrijft, en ze gaat op een gegeven moment zien waar dat vandaan komt. Net zoals dat het geval is bij de schrijvers die ze als voorbeelden geeft, Joost de Vries, Jamal Ouariachi en Wytske Versteeg.

Een bestseller werd gemaakt

Dat ze niet te promoten zou zijn door haar vermeende gebrek aan beproevingen: dat is ook niet waar. Ik kan me een aflevering herinneren van DWDD (altijd weer dat DWDD!) waarin een paar mensen bij elkaar zaten om te vertellen waarom ze Bonita Avenue van Peter Buwalda zo goed vonden. Je zag wat daar gebeurde: er werd een bestseller gemaakt, maar het ging alleen over het boek, en het is een succes geworden zonder dat het één keer over de schrijver of zijn beproevingen ging.

Anne Eekhout hoeft niet boos te zijn om vermeende gewoonte van tv-programma’s alleen aandacht te besteden aan schrijvers met een verleden van “drugs, verslaving, of een rare familie die je heeft verneukt,” zoals zij het stelt. Er is wel degelijk aandacht voor de pure fictie.

En ja, er zitten vaker mensen bij zo’n programma die iets over hun rottige verleden te vertellen hebben dan mensen die aan die pure fictie doen, maar er zitten ook vaker mensen die een kookboek schrijven bij zo’n programma. Dat is de aard van het programma, niet de manier waarop de wereld naar literatuur kijkt.

En nee, een maand geleden had ik dit misschien niet zo gezegd. Maar erkenning schept helderheid, net zoals miskenning voor vertroebeling zorgt.

Schrijf door, voel je miskend, al dan niet terecht, maar schrijf vooral door, ontdek waar je over schrijft, verbaas je over het autobiografische ervan, schrijf een nog beter boek, en word genoemd op tv, of niet, maar schrijf door. Het zit in je, en het moet eruit, dus uiteindelijk doen we allemaal hetzelfde.